Εάν μπορούσα να θέσω τα πιο σημαντικά θέματα για το εργασιακό περιβάλλον, θα τα συμπίκνωνα σε μόνον δύο. Πρώτον, υπάρχει σοβαρό θέμα αναντιστοιχίας προσόντων στην αγορά εργασίας που δημιουργεί διάφορες αρνητικές επιπτώσεις για την κοινωνία μας. Δεύτερον, η τεράστια αλλαγή απαιτήσεων απέναντι στον εργαζόμενο και εργοδότη που προέρχεται από την ορμητική διείσδυση της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης τα τελευταία χρόνια.
Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός
Μεγαλώνοντας όλοι είχαμε κάποια παραδείγματα επαγγελμάτων και πετυχημένων ανθρώπων που ως μικροί θαυμάζαμε. Ακούγαμε τη γιαγια να μας λέει “ο εγγονός μου θα γίνει γιατρός” ή τον πατέρα να μας παροτρύνει προς το δημόσιο ή εναλλακτικά σε κάποια τράπεζα.
Παγκόσμια και διαχρονική πεποίθηση που έχουν οι γονείς είναι να θεωρούν πως τα επαγγέλματα της γενιάς τους είναι και τα επαγγέλματα των παιδιών τους και κατά συνέπεια τα επαγγέλματα του μέλλοντος, και ότι η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι η μοναδική διέξοδος για την επαγγελματική επιτυχία.
Πολλοί από εμάς επιλέγουμε σπουδές και επαγγέλματα τα οποία δεν εκφράζουν άμεσα τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις μας και το κάνουμε συνήθως για να ικανοποιήσουμε τους γονείς ή να ενταχθούμε ομαλά στις κοινωνικές νόρμες.
Πάνω απ όλα παίρνουμε αποφάσεις χωρίς σωστή καθοδήγηση, χωρίς να έχουμε αποκτήσει αυτογνωσία και χωρίς αντικειμενική άποψη για τις προοπτικές της αγοράς εργασίας. Πράγματι σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ, το 52% δηλαδή 1 στα δύο παιδιά στην Ελλάδα δεν έχει πρόσβαση σε Επαγγελματικό Προσανατολισμό.
Το σύστημα δεν βοηθάει. Η εκπαιδευση στη χώρα μας στηρίζεται στην εξαγωγή επιστημόνων σε διάφορους τομείς, ενώ η επαγγελματική κατάρτιση πραγματοποιεί χαμηλές πτήσεις. Αυτό έχει ως επίπτωση να μην βγάζουμε επαγγελματίες σε χώρους τεχνικών επαγγελμάτων και δυσανάλογα μεγάλο αριθμό αποφοίτων σε κορεσμένα επαγγέλματα.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό δείκτη δεξιοτήτων, το σύστημα προσόντων στην Ελλάδα έχει πολύ χαμηλές αποδόσεις.
Βρισκόμαστε στην προτελευταία θέση, αμέσως πριν την Ιταλία. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα δεν έχει υψηλές ικανότητες, σημαίνει ότι δεν ταιριάζουν με την αγορά εργασίας.
Αντίστοιχα όμως και όσον αφορά την αναβάθμιση δεξιοτήτων, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος όπου οι ίδιες οι Ελληνικές επιχειρήσεις φέρουν ευθύνη στο ότι δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας υψηλών απαιτήσεων και έτσι οι δυνητικοί εργαζόμενοι δεν αναγκάζονται και πολύ περισσότερο δεν έχουν κίνητρο να επιμορφωθούν. Οι επιχειρήσεις αλλά και το δημόσιο με αυτό τον τρόπο αναπαράγουν το πρόβλημα της έλλειψης υψηλότερων δεξιοτήτων στη χώρα μας.
Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση
Στο δεύτερο σκέλος τώρα.
Οι κοινωνικές νόρμες και το ίδιο το σύστημα όχι μονο ανακατευθύνουν τον νέο άνθρωπο προς επαγγέλματα που πιθανόν να μην του ταιριάζουν, [pause] πολλά από αυτά τα επαγγέλματα πιθανόν και να μην υπάρχουν σε λίγα χρόνια.
Σύμφωνα με το World Economic Forum, 65% των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευσή το 2023, θα δουλεύουν αύριο σε δουλειές που δεν υφίστανται σήμερα.
Θα βάλω ένα αστερίσκο σε αυτό το στοιχείο γιατί ίσως είναι αποπλανητικό. Σε 20 χρόνια θα υπάρχουν οι ίδιοι κλάδοι και αντίστοιχα πολλές παρόμοιες δουλειές, αλλά θα υπάρχουν απαιτήσεις γνώσεων και δεξιοτήτων που δεν μπορούμε να φανταστούμε σήμερα.
Πιο συγκεκριμένα οι εργαζόμενοι που θα δεχτούν τις μεγαλύτερες πιέσεις και είναι στην ουσία οι πιο, εντός εισαγωγικών ευάλωτοι, σε μεταβαλλόμενα προφίλ δεξιοτήτων είναι οι ειδικευομενες κυρίως θέσεις εργασίας στους κλάδους της πληροφοριακής, της υγείας, της πράσινης ανάπτυξης, της κατασκευής και βιομηχανίας.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα:
Στον κατασκευαστικό κλάδο ο αρχιτέκτονας θα πρέπει να ενσωματώσει συστήματα 3-D εκτυπωτών στις προτάσεις του γιατί οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές πλέον χτίζουν ολόκληρα κτίρια.
Αυτό το παράδειγμα είναι κατάλληλο να αντιληφθούμε τη διάσταση της επιρροής της τεχνολογίας στην ευρύτερη αγορά εργασίας και πως επηρεάζει διαφορετικά είδη δουλειών.
Γιατί ο ήδη ειδικευμένος, υψηλών δεξιοτήτων αρχιτέκτονας θα πρέπει απλά, με ένα σεμινάριο να αναβαθμίσει τις γνώσεις του για τρισδιάστατους εκτυπωτές, ενώ ο ανειδίκευτος εργάτης στην οικοδομή, λόγω της αυτοματοποίησης των 3-D εκτυπωτών, εκεί που θα είχε 20 θέσεις στην οικοδομή, τώρα θα είναι ανοιχτές μόνο 4 και πολύ πιθανόν να χάσει τη δουλειά του.
Το συμπέρασμα από τις παραπάνω προκλήσεις είναι απλό. Η μετάφραση είναι απλή. Για τις νέες γενιές, ο μόνος τρόπος επιβίωσης και εξασφάλισης μιας αξιοπρεπούς εργασιακής διαβίωσης είναι η δια βίου μάθηση. Έχουμε δώσει και μοντέρνο όνομα σε αυτή την έννοια, λέγεται «upskilling».
Το νέο παραγωγικό πρότυπο που έχει ανάγκη η χώρα δεν αφορά όμως μόνο την αναβάθμιση των γνωστικών και τεχνικών δεξιοτήτων του Έλληνα αλλά την πρόληψη έλλειψη αυτών, δηλαδή την καθιέρωση και αναβάθμιση των δομών του επαγγελματικού προσανατολισμού και της συμβουλευτικής σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.Και σε αυτό το ζήτημα το κράτος και οι δομές του έχουν πολύ μεγάλο ρόλο να διαδραματίσουν.
Η προτεραιότητα της χώρας μας πρέπει να είναι οι μαθητές και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Εάν επενδύσουμε εκείΕκεί εάν επενδύσουμε και χαράξουμε μία ορθή και λογική στρατηγική βασισμένη στον άνθρωπο, τις ανάγκες του και την καλύτερη εξυπηρέτησή τους, τότε μπορούμε να δούμε πραγματική προστιθέμενη αξία και ίσως ένα καλύτερο αύριο για όλους μας.